Programlama, temel olarak bir dizi kararın otomasyonudur. Bir programın akıllı ve dinamik davranabilmesi, belirli koşullara göre farklı yollar izleyebilmesine bağlıdır. PHP’de bu karar verme mekanizmasının temelini koşullu ifadeler oluşturur. Bu yazıda, PHP’nin program akışını kontrol etmek için sunduğu en temel ve güçlü araçları derinlemesine inceleyeceğiz. if, else ve elseif yapılarının nasıl çalıştığını, programınıza nasıl mantık katacağını ele alacağız. Ardından, bu yapıların kalbini oluşturan karşılaştırma operatörlerini (==, ===, != vb.) ve birden fazla durumu aynı anda değerlendirmemizi sağlayan mantıksal operatörleri (&&, ||, !) detaylı örneklerle açıklayacağız. Bu rehberin sonunda, PHP’de karmaşık karar mekanizmaları kurabilecek yetkinliğe ulaşacaksınız.
Temel karar yapısı: if ve else
Herhangi bir programlama dilindeki en temel kontrol yapısı if ifadesidir. Kelime anlamı “eğer” olan bu yapı, parantez içinde belirtilen bir koşulun doğruluğunu kontrol eder. Eğer koşul doğru (true) ise, süslü parantezler `{}` içindeki kod bloğu çalıştırılır. Eğer koşul yanlış (false) ise, bu blok tamamen atlanır.
Örneğin, bir kullanıcının yaşının 18’den büyük olup olmadığını kontrol edelim:
$yas = 20;
if ($yas >= 18) {
echo “Siteye giriş yapabilirsiniz.”;
}
Peki, koşul sağlanmadığında ne olacak? İşte bu noktada else (değilse) devreye girer. else, kendisinden önceki if koşulu sağlanmadığında çalıştırılacak olan varsayılan kod bloğunu tanımlar. Bir if bloğuna bağlı sadece bir tane else bloğu olabilir ve bu blok için ayrıca bir koşul belirtilmez.
$yas = 15;
if ($yas >= 18) {
echo “Siteye giriş yapabilirsiniz.”;
} else {
echo “Üzgünüz, yaşınız bu site için uygun değil.”;
}
Bu yapı, bir durumun iki olası sonucunu yönetmek için mükemmel bir ikilidir: ya koşul doğrudur ya da değildir.
Çoklu koşullar: elseif kullanımı
Bazen ikiden fazla olası durumla karşılaşırız. Örneğin, bir öğrencinin notuna göre “Başarılı”, “Orta” veya “Başarısız” gibi farklı sonuçlar üretmek isteyebiliriz. Bu gibi senaryolarda iç içe if-else yapıları kullanmak kodu karmaşıklaştırabilir. Bunun yerine PHP, daha okunaklı ve yönetilebilir bir çözüm sunar: elseif.
elseif, bir önceki if koşulu yanlış olduğunda kontrol edilecek yeni bir koşul belirtmemizi sağlar. Bir if–else zincirinde istediğiniz kadar elseif kullanabilirsiniz. PHP, bu zinciri yukarıdan aşağıya doğru kontrol eder ve doğru olan ilk koşulu bulduğunda ilgili kod bloğunu çalıştırır, ardından zincirin geri kalanını atlar.
Örnek olarak bir not değerlendirme sistemi düşünelim:
$not = 75;
if ($not >= 85) {
echo “Derece: Pekiyi”;
} elseif ($not >= 70) {
echo “Derece: İyi”;
} elseif ($not >= 50) {
echo “Derece: Orta”;
} else {
echo “Derece: Başarısız”;
}
Bu örnekte, $not değişkeni 75 olduğu için ilk if ($not >= 85) koşulu atlanır. İkinci koşul olan elseif ($not >= 70) doğru olduğu için ekrana “Derece: İyi” yazdırılır ve PHP, sonraki elseif ve else bloklarını kontrol etmeden yoluna devam eder.
Koşulların yapı taşları: karşılaştırma operatörleri
Koşullu ifadelerin çalışabilmesi için bir şeyleri karşılaştırmamız gerekir. Bu karşılaştırmaları yapan ve sonuç olarak true (doğru) veya false (yanlış) değeri döndüren araçlara karşılaştırma operatörleri denir. PHP’deki en yaygın karşılaştırma operatörleri şunlardır:
| Operatör | Adı | Açıklama |
|---|---|---|
| == | Eşittir | İki değerin birbirine eşit olup olmadığını kontrol eder. Tür dönüşümü yapar. (Örn: 5 == “5” -> true) |
| === | Denktir | İki değerin hem değerini hem de türünü kontrol eder. En güvenli karşılaştırmadır. (Örn: 5 === “5” -> false) |
| != veya <> | Eşit değildir | İki değerin birbirine eşit olmadığını kontrol eder. |
| !== | Denk değildir | İki değerin ya değeri ya da türü bakımından denk olmadığını kontrol eder. |
| > | Büyüktür | Soldaki değerin sağdaki değerden büyük olup olmadığını kontrol eder. |
| < | Küçüktür | Soldaki değerin sağdaki değerden küçük olup olmadığını kontrol eder. |
| >= | Büyük veya eşittir | Soldaki değerin sağdaki değerden büyük veya ona eşit olup olmadığını kontrol eder. |
| <= | Küçük veya eşittir | Soldaki değerin sağdaki değerden küçük veya ona eşit olup olmadığını kontrol eder. |
Özellikle == ve === arasındaki fark kritiktir. == operatörü, “5” (string) ile 5 (integer) değerini eşit kabul ederken, === operatörü türleri de kontrol ettiği için bunları farklı kabul eder. Güvenlik ve öngörülebilirlik açısından, genellikle === operatörünü kullanmak en iyi pratiktir.
Koşulları birleştirmek: mantıksal operatörler
Bazen tek bir koşulu kontrol etmek yeterli olmaz. Bir kullanıcının hem 18 yaşından büyük ve hem de üyeliğinin aktif olmasını isteyebiliriz. Veya bir ürünün “indirimde” veya “stokta son ürün” kategorisinde olmasını kontrol etmek gerekebilir. İşte bu gibi durumlarda mantıksal operatörler devreye girer.
- && (veya and): VE operatörüdür. Bu operatörle bağlanan tüm koşulların true olması durumunda genel sonuç true olur. Biri bile false ise sonuç false olur.
- || (veya or): VEYA operatörüdür. Bu operatörle bağlanan koşullardan en az birinin true olması, genel sonucun true olması için yeterlidir. Hepsi false ise sonuç false olur.
- !: DEĞİL operatörüdür. Bir koşulun boolean sonucunu tersine çevirir. true ise false, false ise true yapar.
Örneğin, bir e-ticaret sitesinde VIP müşteriler için özel bir kampanya düşünelim:
$kullanici_tipi = “vip”;
$sepet_tutari = 550;
if (($kullanici_tipi == “vip” && $sepet_tutari >= 500) || $sepet_tutari >= 2000) {
echo “Tebrikler! Ücretsiz kargo kazandınız.”;
}
Bu kod, kullanıcının ya “vip” olup 500 TL üzerinde alışveriş yapması durumunda ya da kullanıcı tipi ne olursa olsun 2000 TL üzerinde alışveriş yapması durumunda ücretsiz kargo hakkı tanır. Parantezler, işlemlerin doğru sırada yapılmasını sağlamak için kullanılır.
Sonuç olarak, PHP’deki koşullu ifadeler, programlarınıza zeka ve esneklik katmanın temelini oluşturur. Bu makalede ele aldığımız gibi, if yapısı bir koşulun doğruluğunu test ederek program akışını yönlendirmenin ilk adımıdır. Bu yapı, else ile birleşerek iki yönlü bir karar mekanizması sunarken, elseif ile çok daha karmaşık ve çok dallı senaryoları zarif bir şekilde yönetmemizi sağlar. Bu yapıların etkinliği, karşılaştırma operatörlerinin (özellikle == ve === arasındaki kritik farkın) doğru anlaşılmasına ve kullanılmasına bağlıdır. Son olarak, mantıksal operatörler (&&, ||, !) sayesinde birden fazla koşulu birleştirerek son derece spesifik ve güçlü kurallar oluşturabiliriz. Bu araçlara hakim olmak, sadece kod yazmak değil, aynı zamanda mantık tasarlamak anlamına gelir ve her PHP geliştiricisinin ustalaşması gereken temel bir yetenektir.
“`
Resim Sahibi: Yiğit Melih Berber
https://www.pexels.com/@yigit-melih-berber-390172534